کارنامۀ سیاه مدعیان حقوق بشر در غرب در قبال عربستان
دکتر «داود احمدزاده»، تحلیلگر مسائل غرب آسیا تصمیم ریاض به قتل «جمال خاشقچی» در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، حمله به یمن و سرکوب گستردۀ مخالفان و منتقدان داخلی را تحت تأثیر سیاست تهاجمی این کشور بعد از روی کار آمدن «محمد بن سلمان» دانست و خاطرنشان کرد: «سیاست خارجی عربستان در این دوره، منطقۀ غرب آسیا را با تلاطم و آشوب جدی مواجه ساخت.»
وی با بیان اینکه از دیدگاه بن سلمان باید صدای مخالفان به نوعی در نطفه خفه شود، گفت: «بعد از این قتل، جمع بزرگی از مخالفان سیاسی عربستان پناهنده شده و یا بدون درخواست پناهندگی، کشورشان را ترک کردند.»
آشکار شدن چهرۀ واقعی بن سلمان، مهم‌ترین پیامد قتل خاشقچی
این استاد دانشگاه با اشاره به دیگر جنایت‌های محمد بن سلمان مانند بازداشت‌هایِ گستردۀ زنان فعال در عرصۀ حقوق زنان و ده‌ها تن از روحانیون، دانشمندان و اصحاب فرهنگ و رسانه ادامه داد: «مهم‌ترین پیامد قتل خاشقچی برای عربستان و به طور خاص شخص بن سلمان، آشکار شدن چهرۀ واقعی این رژیم و نابودی تصویر دروغینی بود که تلاش داشت از خود به نمایش بگذارد. بعد از این جنایت بود که روزنامه‌های آمریکا و اروپا به طور گسترده به مسائلی مانند جنگ یمن و نقش حقوق بشر در عربستان هم پرداختند.» دکتر احمدزاده با اشاره به گزارش‌های پی در پی سازمان مل در رابطه با قتل خاشقچی و همچنین جنایات ائتلاف تحت رهبری عربستان در یمن گفت: «در ابتدای امر تلاش شد این جنایت از سوی عربستان، به بوتۀ فراموشی سپرده شود و با حمایت برخی دولت‌های غربی همچون آمریکا و پوشش رسانه‌ای کشورهای همسو با عربستان خارج از ارادۀ شخص بن سلمان قلمداد شود، اما با اقدامات بعدی و برخی پیگیری‌ها از جمله از سوی ترکیه، آشکار شد که در پشتِ ماجرای قتل خاشقچی، نیروهای امنیتی وابسته به بن سلمان حضور دارند.»
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا با اشاره به مداخلات آمریکا برای رد هر گونه قطعنامه ضد عربستان در شورای امنیت و یا حتی نفوذ در مجمع عمومی سازمان ملل، تصریح کرد: «با این حال شاهد بودیم انتقادات بر سر موضوعاتِ حقوق بشری در عربستان شدت و حدت بیشتری به خود گرفت و تبعات این انتقادات در سطح عمومی و داخلی عربستان که منتقدانش روز به روز بیشتر می‌شوند، خود را نشان داد. بن سلمان که تلاش کرده بود چهره‌ای میانه رو جدا از اسلام سلفی از خود به نمایش بگذارد و انتقادات را بر سر مسائل حقوق بشری و سخت گیری‌های برخی علمای وهابی و سلفی کاهش دهد، در اهدافش ناکام ماند.» دکتر احمد زاده افزود: «در پوشش این سیاست‌های ریاکارانه، همچنان نقض حقوق بشر در مناطق شیعه‌نشین عربستان، از جمله حجاز و سرکوب برخی منتقدان داخل حکومت عربستان از جمله شاهزادگانی که به نوعی وابستگیِ کمتری به بن سلمان و سیاست‌های او داشتند به جد پیگیری شد که نشان می‌داد بن سلمان همچنان به دنبال یکپارچه‌سازی قدرت در سطح داخلی و پیشبرد اهداف سیاست‌های تهاجمی خود در منطقه است.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا توضیح داد: «این مسائل هزینه‌هایی را در ابعاد مختلف برای عربستان در پی داشت؛ از جمله شکاف‌های مذهبی میان شیعیان اقلیت جنوب حجاز و اکثریت سنی‌ها را دامن زد. علاوه بر آن این قتل در سطح عمومی چهره خشنی از دولتمردان عربستان در افکار عمومی به نمایش گذاشت و نشان داد آن‌ها همچنان با مشت آهنین به دنبال سرکوب مخالفان خود هستند و در این مسیر از دین و مذهب هم استفادۀ ابزاری می‌برند.» وی با اشاره به انزوای عربستان در محافل سیاسی و اقتصادی بین‌المللی در مقطعِ پس از اعلام قتل خاشقچی، گفت: «با این حال انتقادات، بیشتر از سوی کشورهای مخالف عربستان صورت می‌گرفت و جانبداری‌هایی از سوی کشورهای اروپایی، آمریکا و کشورهای همسو با منافع عربستان در منطقه مانند امارات و بحرین صورت گرفت که همسویی و همپوشانی با منافع عربستان دارند.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه قتل خاشقچی و رفتار عربستان باعث شد تا در مقطعی سرمایه‌گذاران خارجی دربارۀ سرمایه‌گذاری در این کشور تجدید نظر کنند، به استقبال سردِ سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی از اجلاس «داووس صحرا» که در ریاض برگزار شده بود، اشاره کرد و ادامه داد: «بحران ناشی از قتل خاشقچی تا حدی تلاش‌ها و برنامه‌های بن سلمان برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در عربستان را با چالش و ابهام مواجه کرد. این در حالی است که بن سلمان یکی از مهم‌ترین ارکان چشم انداز ۲۰۳۰ را تنوع بخشیدن به منابعِ اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی اعلام کرده است.» وی در خصوص تأثیر جنایات عربستان بر روابط این کشور با آمریکا اظهار داشت: «ترامپ بارها اعلام کرده که عربستان منافع اقتصادی سرشاری برای کاخ سفید دارد و به خاطر این منافع از جمله پیشبرد طرح معامله قرن و درآمدی که با فروش تسلیحات نظامی عاید شرکت‌های بزرگ تسلیحاتی آمریکا می‌شود، حاضر نیست به دلیل قتل خاشقچی و یا موضوعات حقوق بشری، این پرونده‌ها را در مجامع بین‌المللی پیگیری کند و یا رویکردی ضد عربستان دنبال کند.»
دکتر احمد زاده به تلاش‌های ترامپ برای به حاشیه کشاندن و مبرا کردن بن سلمان از جنایت‌هایش از جمله قتل خاشقچی اشاره و تأکید کرد: «قتل خاشقچی تاثیر آنچنانی در روابط کاخ سفید و ریاض نداشته و همچنان نگاه آمریکا به عربستان همان گاو شیرده منطقه است و منتظر است که حتی از این موضوعات هم به نوعی بهره ببرد.» این کارشناس مسائل غرب آسیا در عین حال با بیان اینکه دیدگاه اروپایی‌ها با دیدگاه کاخ سفید تفاوت‌هایی داشت، گفت: «اما در اتحادیه اروپا هم شاهد چندگانگی میان کشورهای قدرتمند اتحادیه بودیم. در حالی که انگلیس دنباله‌روی از سیاست‌های کاخ سفید را همچنان در دستور کار داشت و هیچ حساسیتی نسبت به قتل خاشقچی، مسائل حقوق بشری و سرکوب مخالفان عربستان در داخل این کشور نشان نداد، اما برخی رسانه‌های آزاد اروپا در فرانسه و آلمان واکنش‌های تندی نشان دادند و خواستار قطع فروش تسلیحات به عربستان شدند.»
همراهی اروپا با سیاست‌های تجاوزکارانه و تهاجمی عربستان
وی در عین حال گفت: «بسیاری از این مسائل صرفاً در حد پرداختن رسانه‌ای بود و متأسفانه در عمل شاهد همگرایی و همراهی کشورهای اروپایی با سیاست‌های تجاوزکارانه و تهاجمی عربستان در داخل و منطقه بوده و هستیم.» دکتر احمدزاده با تأکید بر اینکه قتل خاشقچی ضربات جبران‌ناپذیری حداقل به وجهۀ عربستان در جهان وارد کرد و باعث تشدید و تعمیق نگرانی و تردید دولت‌های غربی دربارۀ عربستان و بن سلمان و روابطشان با این کشور شد، هزینه‌هایی که عربستان به دلیل جنایت‌های داخلی و منطقه‌ای پرداخت را بسیار کمتر از پیش‌بینی‌ها، حتی در میان رسانه‌های غربی ارزیابی کرد. وی توضیح داد: «وجود منابع نفتی، خرید تسلیحات از اروپا و آمریکا و برخی سیاست‌های منطقه‌ای به نوعی امنیت عربستان را با امنیت این کشورها گره زده و آن‌ها حاضر نیستند به خاطرِ همین عواید و منافعی که از این روابط راهبردی به دست می‌آورند بر سر مسائلِ حقوق بشری هزینه بپردازند و علیه عربستان اقدام کنند.»
به اعتقاد این استاد دانشگاه اگر هر کشور دیگری این میزان جنایات را مرتکب شده بود با تنبیه‌ها و تحریم‌های شدید آمریکا و اتحادیه اروپا و افول جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی مواجه می‌شد، اما در منطق قدرت، فروش نفت و خرید تسلیحات و پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای باعث عدم اقدام جدی و واکنش نسبت به این موضوعات حقوق بشری شد و لکۀ ننگی در کارنامه مدعیان حقوق بشر در غرب به جا گذاشت.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :