پشت پرده تشدید اختلافات فرانسه و ترکیه

به دنبال اظهارات اخیر «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهوری ترکیه علیه «امانوئل مکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه، تنش دیپلماتیک بین دو کشور تشدید شد و وزارت خارجه فرانسه سفیر خود را از آنکارا فراخواند. اردوغان اخیراً در سخنانی به موضوع حمایت مکرون از انتشار کاریکاتورهای اهانت‌آمیز به ساحت مقدس پیامبر اکرم (ص) در فرانسه پرداخت و با اشاره به رئیس‌جمهور فرانسه گفت: «مشکل فردی به نام مکرون با اسلام و مسلمانان چیست؟ مکرون نیاز دارد که از نظر روانی درمان شود.»

تنش اخیر ترکیه - فرانسه تا حد زیادی ریشه در اختلافات دو کشور در مسائل دیگر دارد. در واقع دعوای ترکیه و فرانسه یک دعوای ژئوپلیتیکی است و از همین رو، برای واکاوی دعوای لفظی اردوغان و مکرون به دلیل اهانت به ساحت پیامبر اکرم (ص) باید به پیشینۀ اختلافات طرفین پرداخت. در این رقابت ژئوپلیتیک، از یک سو ترکیه در حال افزایش قدرت خود است و تلاش دارد سیاست‌های نئوعثمانی‌گری‌اش را به اجرا درآورد و از سوی دیگر این سیاست‌ها با منافع قدرت‌های اروپایی به ویژه فرانسه در تضاد است. از همین رو، سیاست‌های اخیر دولت ترکیه در قبال لیبی، لبنان، سوریه و مصر و تنش‌های این کشور در مدیترانه و قفقاز باعث حساسیت اروپا و فرانسه شده است. چرا که ترکیه در حال گسترش نفوذ خود در مناطقی ازجمله در شرق مدیترانه است که قدرت‌های اروپایی به ویژه فرانسه نسبت به آن حساسیت دارند. در واقع، ترکیه بعضاً نفوذش را در مناطقی گسترش می‌دهد که پیش‌تر منطقۀ نفوذ فرانسه بوده است. در عین حال این اقدامات ترکیه تبعات دیگری را نیز در پی دارد؛ نخست اینکه در داخل اتحادیه اروپا شکاف ایجاد می‌کند؛ زیرا اگرچه ترکیه عضو این اتحادیه نیست و متقاضی عضویت در آن است اما برخی کشورهای اروپایی که خودشان در مدیترانه یا منافعی ندارند یا منافع کمتری دارند، وارد درگیری با ترکیه نمی‌شوند؛ زیرا آن‌ها از رابطه با ترکیه منافع دارند و نمی‌خواهند این منافع در معرض خطر قرار بگیرد. دوم اینکه سیاست‌های آنکارا در داخل ناتو شکاف ایجاد می‌کند. اگرچه ترکیه عضوی از ناتو است اما با این اقدامات باعث می‌شود که اروپا و آمریکا کمتر بتوانند به این کشور فشار وارد بیاورند. دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد؛ از جمله اینکه ترکیه می‌تواند روابطش با روسیه را افزایش دهد و از مسکو سلاح خریداری کند که این موضوع باعث تناقض در ساختار ناتو خواهد شد.

بنابراین می‌توان گفت ترکیه همچون استخوانی در گلوی اروپا به ویژه فرانسه است که نه می‌توانند با آن برخورد جدی داشته باشند و نه می‌توانند آن را کنار بگذارند. در حال حاضر ۵ میلیون ترک در اروپا زندگی می‌کنند و نقش مهمی در اقتصاد اتحادیه اروپا دارند. از نظر نظامی نیز خروج ترکیه از ناتو باعث می‌شود که یک قدرت بزرگ زمینی از این سازمان جدا شود. فراموش نکنیم که راهبرد ترکیه به این صورت است که به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه‌ای به دنبال کسب درآمدهای بیشتر از بخش انرژی است. آنکارا می‌داند که برای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ باید انرژی در اختیار داشته باشد. درست است که خطوط لوله‌های انرژی از جنوب، شرق و جنوب شرق ترکیه عبور می‌کند اما این کافی نیست و ترکیه می‌خواهد خود صاحب انرژی باشد. در نتیجه ترکیه تا لیبی می‌رود و با دولت طرابلس توافقنامه اتحاد می‌بندد، در جنگ قره‌باغ دخالت می‌کند تا خط انرژی از قره‌باغ عبور کند و در مدیترانه نیز به دنبال منابع نفتی و گازی در زیرآب‌ها است. تمام این اقدامات ترکیه حساسیت کشورهای دیگر چون فرانسه را برانگیخته است. در واقع چون فرانسه خود یک قدرت سیاسی و نظامی در کنار قدرت اقتصادی است و در برخی مناطق صاحب نفوذ است، بیشتر با ترکیه درگیر شده است و شدت گرفتن دعوای لفظی امروز اردوغان و مکرون دربارۀ موضوع هتک حرمت مکرون به ساحت مقدس پیامبر اکرم (ص) نیز ریشه در این مسائل دارد.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.» ‌‌‌‌‌‌‌