پژوهش و تولید علم نافع بومی؛ الزام محوری برای پیشرفت و تعالی کشور

تحقیق و پژوهش برای رسیدن به واقعیت‌ها و حقایق از جمله موضوعاتی است که جمهوری اسلامی ایران به عنوان نظام برآمده از انقلاب اسلامی و آموزه‌های اسلام، همواره و در همه ابعاد به آن توجه داشته است. به منظور ارج نهادن به فرهنگ پژوهش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال ۱۳۷۹ چهارمین هفته آذرماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری نموده و در سال جاری این هفته از روز سه‏شنبه، ۲۵ آذر آغاز می‌شود.

فرا رسیدن روز و هفته پژوهش، ظرفیتی فراهم می‌کند که از دانشمندان و پژوهشگران عرصه‌های گوناگون فکری و علمی، محققان کوشا و متعهد، مجاهدان پرتلاش تولید علم قدردانی شود. پژوهش و نوآوری، اساسی‌ترین نیاز برای دستیابی به پیشرفت و استقلال است و تشویق دانشمندان و پژوهشگران به فعالیت‌های پژوهشی مورد نیاز کشور، از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به خودکفایی، استقلال و پیشرفت است و قدرت، استقلال و اقتدارکشور متکی به پژوهش و تولید علم نافع است.

پژوهش باید همراه با صداقت، نگاه عمیق و دقیق، خلاقیت، قدرت تجزیه و تحلیل، پشتکار، امیدواری و… باشد. دین مبین اسلام برای پژوهش و تحقیق اهمیت فراوانی قائل است و برای پژوهشگری که در روشن کردن و شناساندن راه و مسیر زندگی انسان تلاش می‌کند حق بزرگی بر جامعه بشری دارد. ازمنظر اسلام «مداد علما برتر از خون شهیدان است»

رسالت اصلی پژوهشگر و محقق یافتن حقیقت و صیانت از حریم حقیقت و تبیین و تشریح آن است و محققان اهرم‌های قدرتمند روحی، سرمایه‌های تأثیرگذار فکری، روشنگران راه پر فراز زندگی و زمینه‌سازان فکری و اعتقادی عروج انسان به سوی کمال هستند. با نگاه دینی و از منظر گفتمان انقلاب اسلامی اگرچه وظیفه پژوهش وظیفه همیشگی و همگانی است و تنها به عده‌ای خاص یا مجامع علمی محدود نمی‌شود و هر کسی در هر وضعیت و شرایطی درحد توان موظف به آن است، اما هدایتگران افکار عمومی و عالمان، دراین زمینه بیش از دیگران مسئولیت دارند. انقلاب اسلامی که داعیه پی ریزی تمدن بزرگ اسلامی را دارد و مراحلی از آن را طی کرده است به این حقیقت واقف است که علم نافع برای جامعه در شکل دهی تمدن نقش اساسی دارد و در این زمینه تلاش برای تولید علم بومی از الزامات پیشرفت و تعالی است. دلسوزان امت اسلامی به خوبی می‌دانند که تمدن اسلامی طی سالهای قرن دهم و یازدهم هجری پس از یک دوره پیشرفت در سراشیبی قرار گرفت تا حدی که در آغاز قرن سیزدهم به شدت افول کرد. این وضعیت، امت اسلامی را گرفتار رکورد، فقر، جهل و جمود، ظلم، استبداد، استسمار و عقب‌ماندگی کرد و جوامع و کشورهای اسلامی را در معرض هجوم همه جانبه غرب و تمدن غربی قرار داد. در چنین وضعیتی که نخبگان جهان اسلام سه رویکرد: غرب گرایی، ملی گرایی و اسلام گرایی را مورد توجه قرار دادند، ثابت شد که رویکرد غرب گرایی و ناسیونالیسم پاسخ نمی‌دهد. جریان اسلام گرایی در کنار دو رویکرد دیگر با تمرکز به دین و ارزش‌های دینی دلیل اصلی تمام عقب افتادگی‌های جوامع اسلامی و مسلمانان را فاصله گرفتن از اسلام اصیل و عمل نکردن به آموزه‌های آن دانسته و عبور از چالش‌های گوناگون از جمله چالش شکننده عقب‌ماندگی علمی را بازگشت به آموزه‌های اسلام دانست.

انقلاب اسلامی با ظرفیت والای خود توانست احیاگر آموزه‌های اسلامی در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی اجتماعی و علمی باشد، لذا پیروزی انقلاب اسلامی و تحولات پس از آن و پیشرفت‌های ایران پس از انقلاب سندی محکم و قابل دفاع برای اثبات کارآمدی اسلام در عرصه‌های مختلف پیش روی مسلمانان و دلسوزان امت اسلامی قرار داده است. باید اذعان نمود که نگاه تمدن گرایی اسلامی برخاسته از آموزه‌های اصیل اسلامی که ریشه در تفکرات و اندیشه‌های عالمان و اندیشمندان بزرگ اسلامی در سده اخیر که در رأس آنها امام خمینی ^(ره) قرار داشته و امروزه نیز این راه پر افتخار توسط رهبر حکیم و عظیم الشأن انقلاب اسلامی امام خامنه‌ای ^(مدظله) دنبال می‌شود، امروزه به یک گفتمان مستقل در ایران و دیگر جوامع اسلامی تبدیل شده است. این رویکرد که به دنبال تبیین و تأسیس الگوهای پیشرفت در چارچوب فرهنگ اسلامی و آموزه‌های وحیانی است به دنبال پاسخگویی به نیازهای جامعه بشری است که ضرورت اولیه آن پیشرفت‌های علمی به ویژه در حوزه علوم انسانی است. رهبر معظم انقلاب اسلامی ^(مدظله) با تکیه بر آموزه‌های اسلام و درک همه جانبه از وضعیت امت اسلامی را کلید پیشرفت، استقلال و سعادت و منشأ قدرت می‌دانند.

امروزه به دلیل گستردگی مخاطبان، علما و هدایتگران افکار عمومی جامعه جهت ارتقا سطح اثربخشی و کارآمدی خود بیش از پیش نیازمند شناخت موضوعات، مسائل و مشکلات مبتلا به افراد و اقشار اجتماعی هستند. افزایش بینش و بصیرت الهی در مردم، ایجاد و تقویت وحدت و کاهش اختلاف‌ها، ترویج حق و مقابله با باطل، مقابله هدفمند با تبلیغات مسموم علیه معارف اسلامی، مقابله کارآمد با فرهنگ مبتذل مادی و غیر الهی و… که از وظایف اندیشمندان و عالمان دینی است بدون شناخت از محیط تحقق نمی‌یابد.

در شرایطی که برکات حاصل از انقلاب اسلامی، فرصت‌های کم نظیری را فراروی علما قرار داده است که موج اسلام خواهی در دنیا، بن بست‌های اعتقادی- فرهنگی در غرب، ناتوانی سردمداران فرهنگ غرب در پاسخگویی به چالش‌های فکری و فرهنگی، از جمله آن فرصت‌ها است، اما باید توجه نمود که تهدیدات گوناگونی از ناحیه دشمنان امت اسلامی بر جوامع اسلامی تحمیل می‌شود. تبلیغات وسیع و گسترده دشمنان علیه جوامع اسلامی به ویژه ایران اسلامی، تهاجم فرهنگی و ناتوی فرهنگی غرب علیه امت اسلامی، اسلام‌هراسی و ایران‌هراسی و… برخی از این تهدیدها است. در این شرایط عالمان متعهد باید با تمرکز بر راهبردها و راهکارهای اثربخش و کارآمد به هدایتگری بپردازند و این مهم باید ظرفیت‌های پژوهشی و تحقیقی را تقویت کند. با در نظر گرفتن اهمیت پژوهش و تحقیق برای دستیابی به حقایق و واقعیت‌های جامعه و رفع نیازها و تحقق پیشرفت برای کشور و در راستای شکل دهی به تمدن نوین اسلامی، محورهای اصلی و مهم زیر باید مدنظر قرار گیرد:

1. پژوهش و نوآوری، اساسی‌ترین نیاز برای دستیابی به پیشرفت و استقلال است؛
2. قدرت، استقلال و اقتدارکشور متکی به پژوهش و تولید علم نافع است؛
3. حق بزرگ پژوهشگران تلاشگر برای روشنگری راه و روش درست زندگی بر جامعه بشری؛
4. رسالت اصلی پژوهشگر و محقق یافتن حقیقت و صیانت از حریم حقیقت و تبیین و تشریح آن است؛
5. انقلاب اسلامی که داعیه پی ریزی تمدن بزرگ اسلامی را دارد و مراحلی از آن را طی کرده است به این حقیقت واقف است که علم نافع در شکل دهی تمدن نوین اسلامی نقش اساسی دارد؛
6. تلاش برای تولید علم بومی از الزامات پیشرفت و تعالی است.

جمع بندی:

پژوهش و تحقیق برای رسیدن به حقایق از نیازهای ضروری و غیرقابل انکار در مسیر پیشرفت جامعه و کشور است، روز و هفته پژوهش فرصت مغتنمی است که با یادآوری اهمیت و ضرورت پژوهش از مجاهدان و تلاشگران این عرصه مهم و حیاتی قدردانی شود. انقلاب اسلامی با تکیه بر مبانی ناب اسلام موضوع علم و پژوهش را مورد توجه ویژه قرار داده است و با تمرکز بر علم آموزی و تلاش گسترده پژوهشی تاکنون توانسته است به پیشرفت‌های قابل قبولی در عرصه‌های مختلف برسد، اما همچنان این موضوع مهم باید مورد توجه همگان باشد تا انشاالله استقلال همه جانبه کشور تقویت شده و راه رسیدن به تمدن نوین اسلامی بیش از پیش هموار شود.

منبع:

دفتر مکتب اندیشه دفاعی و امنیتی دانشگاه