خطر بحران هسته‌ایِ آینده
طر بحران هسته‌ایِ آینده
با توجه به دسترسیِ فزاینده به فناوریِ تسلیحات هسته‌ای، از هم پاشیدگیِ کنترل تسلیحات در بحبوحه رقابتِ قدرت‌های بزرگ، تضعیفِ ائتلاف‌ها به واسطه عقب‌نشینی آمریکا در جهان و افولِ خاطره هیروشیما و ناکازاکی، ما به دوره‌ای جدید و خطرناک وارد می‌شویم، به طوری که رقابتِ هسته‌ای یا حتی استفاده از تسلیحاتِ هسته‌ای ممکن است بارِ دیگر به بزرگترین تهدید ثبات جهانی تبدیل شود
تا چند سال پیش، به نظر می‌رسید که مشکلِ ناشی از تسلیحاتِ هسته‌ای، اگرچه حل و فصل نشده، اما به طورِ موفقیت آمیز مدیریت شده است. انبارهایِ هسته‌ای آمریکا و روسیه به نسبتِ اوج آن در جنگِ سرد، به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته بود. موافقتنامه‌هایِ کنترل تسلیحات نیز برقرار بوده و سامانه‌هایِ میان برد و دور برد را محدود می‌کرد. اما در حال حاضر، احتمالاً همه این‌ها محقق نشوند.
پیشرفت‌ها درباره کنترلِ آخرین نسلِ تسلیحات به آمریکا و روسیه محدود نمی‌شد، به طوری که لیبی با تشویق و ترغیب، از بلندپروازی‌هایِ هسته‌ای خود دست برداشت و آفریقایِ جنوبی زرادخانه هسته‌ایِ کوچک خود را کنار گذاشت. همین اواخر، شورایِ امنیت سازمان ملل با هدفِ ترغیب کره شمالی به کنار گذاشتن برنامه تسلیحاتِ هسته‌ایِ متوسط و نسبتاً ابتدایی خود، تحریم‌هایِ سختی اعمال نمود که راه را برایِ گفت‌وگوها در سطحِ بالا بینِ کره شمالی و مقاماتِ آمریکا هموار ساخت.
با این حال، تابستانِ گذشته (سال 2018) آمریکا با این نتیجه‌گیری که روسیه شرایطِ پیمانِ منع نیروی هسته‌ایِ میان برد سال 1987 را نقض کرده است، از این پیمان خارج شد. پیمانِ منع تسلیحات هسته‌ایِ دور برد آمریکا و روسیه در سال 2021 به پایان خواهد رسید، مگر اینکه تمدید شود اما احتمالِ تمدید آن معلوم نیست؛ چرا که هر دو کشور برایِ نوسازی زرادخانه‌هایِ موجود خود منابعِ قابل ملاحظه‌ای اختصاص داده‌اند.
علاوه بر این، آمریکا با خروج از برجام، خطرِ هسته‌ای را تشدید کرده است. توافق برجام که در سال 2015 منعقد شده بود، برایِ فعالیتِ هسته‌ای ایران سقفی تعیین کرد و بازرسی‌هایِ بین‌المللی را ممکن ساخت. به هر حال، ایران به مفاد برجام پایبند بود. پس از بیش از یکسال از خروجِ آمریکا از برجام، اکنونِ ایران فرایند یکنواخت اما آهسته خروج از بسیاری از محدودیت‌هایِ این توافق را آغاز کرده است.
اقدامِ جدی علیه برنامه هسته‌ای ایران از سویِ آمریکا، ممکن است سایر قدرت‌هایِ منطقه‌ای از جمله ترکیه، عربستان سعودی و مصر را به توسعه تسلیحات هسته‌ایِ خاص خود سوق دهد. ترکیه به طور فزاینده‌ای از بسیاری از متحدان خود فاصله گرفته و نشان داده است که صرفِ نظر از فعالیت ایران، ترکیه ممکن است به توسعه تسلیحاتِ هسته‌ای بپردازد.
کره شمالی بسیار جلوتر است، کره شمالی دارایِ ده‌ها سلاح و موشک هسته‌ای است، به آزمایشِ موشک‌هایی پرداخته که بردشان به آمریکا می‌رسد و به توسعه سلاح‌های هسته‌ای با توانایی پرتاب از زیردریایی پرداخته است. «کیم جونگ اون»، رهبر کره شمالی، معتقد است که بقایِ رژیم وی را تنها تسلیحاتِ هسته‌ای تضمین می‌کند و تجربه اوکراین نیز مؤید این اعتقاد است؛ چراکه اوکراین در ازایِ تضمین‌های امنیتی پذیرفت که تسلیحاتِ هسته‌ای میراث اتحاد شورویِ خود را کنار بگذارد در حالی که تنها پس از 25 سال مورد حمله روسیه واقع شد.
یک خطر این است که کره شمالی طی چند سال آتی از زرادخانه قابل توجهی برخوردار شود که برای آمریکا تهدیدی جدی محسوب شود. خطرِ دیگر این است که همسایه‌های کره شمالی، از جمله کره جنوبی و ژاپن، با توجه به تهدید کره شمالی و با در نظر گرفتن کاهشِ اعتماد آن‌ها به اعتبارِ آمریکا و تضمین‌هایِ امنیتیِ آن برای حفاظت از این کشورها با نیرویِ هسته‌ای خود، به این نتیجه برسند که آن‌ها نیز به سلاح هسته‌ای نیاز دارند.
خطرِ در هر دو منطقه این است که مسابقه دست‌یابی به تسلیحاتِ هسته‌ای ممکن است باعثِ بروز جنگی پیشگیرانه شود. حتی اگر از چنین جنگِ پیشگیرانه‌ای پرهیز شود، وجود زرادخانه‌هایِ متعدد هسته‌ای ممکن است در مواقعِ بحرانی انگیزه یک یا چند کشور برای حمله نخست را تشدید کند. وقتی برایِ تحمل یک حمله و نمایشِ نوعی از حمله تلافی جویانه مخرب و ضروری برایِ یک بازدارندگی مؤثر، توانمندی‌های موجود به اندازه کافی قدرتمند نباشد، احتمال می‌رود که در زمان جنگ و بی ثباتی، توصیه «اگر نزنی، می‌خوری» به کار گرفته شود.
افزون بر این، هند و پاکستان، دو کشورِ دارای قدرت هسته‌ای نیز مناقشه دوجانبه دیرینه‌ای دارند. نمی‌توان قدرتِ هسته‌ای را صرفاً برای بازدارندگی فرض کرد.
نزدیک به 60 سال از آن زمان گذشته است که یک کاندید جوان ریاست جمهوریِ آمریکا به نام «جان‌اف‌کندی» پیش بینی کرد که احتمالا تا پایان سال 1964 بالغ بر 20 کشور به توانمندیِ تسلیحات هسته‌ای دست خواهند یافت. خوشبختانه، این پیش بینی کندی نادرست از آب درآمده و تعداد کشورهای دارایِ سلاح هسته‌ای هنوز 9 کشور است. پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای سال 1968 کاملاً موثر بوده است.
با این حال با توجه به دسترسیِ فزاینده به فناوریِ تسلیحات هسته‌ای، از هم پاشیدگیِ کنترل تسلیحات در بحبوحه رقابتِ قدرت‌های بزرگ، تضعیفِ ائتلاف‌ها به واسطه عقب‌نشینی آمریکا در جهان و افولِ خاطره هیروشیما و ناکازاکی، ما به دوره‌ای جدید و خطرناک وارد می‌شویم، به طوری که رقابتِ هسته‌ای یا حتی استفاده از تسلیحاتِ هسته‌ای ممکن است بارِ دیگر به بزرگترین تهدید ثباتِ جهانی تبدیل شود، در مورد عزم رهبرانِ امروزی برای مقابله با این چالش‌هایِ نوظهور نیز اطمینان خاطرِ چندانی به چشم نمی‌خورد.
توضیح:
«گزارشات و تحلیلهای راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیلهای راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاهها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمیباشد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
نظر شما :