دلایل شکستِ اوپک در کاهش تولید و عرضه نفت به بازار

در جدیدترین اجلاس اوپک، تصمیم اعضاء برای تمدید کاهش تولید و عرضه به بازار جهانی نفت با شکست مواجه شد. چرا که روسیه نپذیرفت تا تولید خود را به اندازه ۱.۵ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. عربستان نیز با کاهشِ ۷ دلاریِ قیمت پیش فروش نفت برایِ مشتریان چینی همراه با افزایشِ تولید نفت خام تا ۲ میلیون بشکه، واکنش نشان داد. این جنگِ نفتی، سه هفته پس از تحریم شرکت روس‌نفت توسط دولت ترامپ، شروع شده است. به تازگی نیز انتشارِ سریع ویروس کرونا در جهان باعثِ افت تقاضای جهانی نفت شده بود و قیمت نفتِ خام ۳۰ درصد کاهش نشان داد. در چنین شرایطی، کمیته مشاور اوپک بر اساس پیش‌بینیِ افت تقاضای نفت خام در سال ۲۰۲۰، پیشنهاد کرده بود تا تولید به میزان ۶۰۰ هزار بشکه دیگر در روز کاهش پیدا کند تا جلویِ سقوط بیش‌تر قیمت نفت گرفته شود.

عدمِ همراهی روسیه مهم‌ترین عامل این شکست بود و در نتیجه آن، قیمتِ نفت خام به شدت افت کرد. این اقدامِ روسیه می‌تواند از جهاتی قابل توجه باشد؛ در حالیکه این کشور با نفتِ کمتر از ۱۰۰ دلار در تأمین بودجه دولت خود دچار مشکل می‌شود، اما راهبرد کارشکنی در راهبرد اوپک را برایِ فشار به ایالات متحده انتخاب کرده است تا با رفعِ صرفه اقتصادی نفت شیل، به اقتصاد این کشور لطمه بزند. چرا که با کاهش قیمتِ نفت، صرفه اقتصادی نفت شیل در هر دو کشورِ ایالات متحده و کانادا از بین خواهد رفت و هزینه تولید و استخراج از درآمد حاصل از فروش بیش‌تر می‌شود. از سوی دیگر، افتِ تولید نفت شیل به معنایِ فشار بیش‌تر بر دوش شرکت‌هایِ نفتی آمریکایی است که بدهی‌هایِ هنگفتی نیز دارند. علاوه بر این، هرچند که کاهشِ قیمت نفت به اقتصاد روسیه آسیب می‌رساند اما این کشور می‌تواند با افزایش عرضه در شرایطِ نیاز دوباره کشورهایِ اوپک به کاهش عرضه برایِ جلوگیری از سقوطِ بیش‌تر قیمت نفت خام، مشتریان جدیدی برای نفت خود دست و پا کند و راهبرد انحصارگرایانه خود در نقش‌آفرینیِ مسلط در بازار انرژی اروپا را دنبال کند. روسیه در راهبرد خود کسب بازار انرژی و افزایش صادرات به شرق آسیا، حوزه بالتیک، دریای سیاه و قطب شمال را مدنظر دارد. در حال حاضر، سهمِ انرژی از درآمدهای صادراتی روسیه بیش از ۶۵ درصد و سهم آن در تولید ناخالص داخلی این کشور بیش از ۲۵ درصد است. از این رو، چنین راهبردی با تضعیف موقعیت آمریکا به عنوان بزرگترین کشور نفتی جهان، با مانعِ کمتری روبرو می‌شود و فشار برایِ تخفیف در تحریم‌های انرژی روسیه را نیز می‌تواند ایجاد کند.

عربستان نیز برای تأمین بودجه مورد نیاز خود به نفتِ حداقل ۸۰ دلاری نیاز دارد اما در شرایطِ کنونی دستیابیِ دوباره به چنین قیمتی متصور نیست. البته اتکایِ زیاد پوتین به صنعتِ نفت و به طور کلی انرژی نیز تأیید می‌کند که فقط رویِ تعامل با اوپک متمرکز نیست و این راهبرد روسیه، فراتر از یک کشمکشِ راهبردی برایِ تصاحب سهم بازار است و ضربه به تولیدکنندگانِ نفت شیل در آمریکا، واکنشی در قبال تحریمِ روس‌نفت است.

در مجموع، عربستان سعودی و روسیه، در محورِ اصلی اتحاد سه ساله تولیدکنندگان نفت موسوم به اوپک پلاس قرار داشته‌اند. اما یکی از نمایندگانِ اوپک گفته است که شکستِ توافق موجب می‌شود تا عربستان سعودی، هر میزان نفت که مشتریانش درخواست کنند، عرضه بدارند. این وضعیت نشان می‌دهد که با وجود وزیرِ نفت جدید عربستان برایِ تثبیت دوباره اقتدار عربستان در اوپک، روسیه غیرعضو اوپک، در اثرگذاری روی تصمیم‌گیری‌های این سازمان، دست بالا را گرفته است. این راهبرد نفوذ خزنده روسیه در اوپک به عنوان یک همراه و عدم همراهی در جدیدترین تلاش اوپک برای جلوگیری از زیانِ بیش‌تر اعضاء نشان می‌دهد که قدرتِ انحصاری اوپک در بازار نفت بیش از آنکه از افزایش قدرتِ آمریکا در تولید و استخراج نفت شیل شکست بخورد از راهبرد دودوزه و تکروی‌های اعضای آن یا هم‌پیمانانِ غیرعضو ضربه می‌خورد. تجربه این تکروی‌ها و دودوزگی‌ها در سابقه اوپک فراوان است و در دوره‌هایِ مختلف افت قیمت نفتِ خود را نشان داده است.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح:

«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»