اهداف راهبردی ترکیه از مداخله نظامی در شمال عراق
اهداف راهبردی ترکیه از مداخله نظامی در شمال عراق
دکتر «داوود احمدزاده»، این تحلیلگر مسائل غرب آسیا با اشاره به تنش اخیر میان ترکیه و عراق و تصمیم ترکیه برای ساخت پایگاه نظامی در شمال عراق، خاطرنشان کرد: «تصمیم ترکیه برای ایجاد پایگاه نظامی در ش م ال عراق را باید با توجه به نگرانی که این کشور نسبت به مباحث جدایی‌طلبانه از سوی کردها در مرزهای خود احساس می‌کند، ارزیابی کرد.» وی با اشاره به سوابق تاریخی و زمینه‌های ایجاد اقلیم کردستان و حملات نظامی ترکیه علیه پ.ک.ک و گروه‌های معارض در داخل عراق، افزود: «کردها حدود ۳۰ درصد از جمعیت ترکیه را تشکیل می‌دهند و همسویی و اتحاد میان آن‌ها جزء مخاطرات امنیت ملی برای این کشور محسوب می‌شود.»
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا در عین حال رویکردهای سیاست خارجی، توسعه‌طلبی و فزون‌طلبی ترکیه را در تصمیم این کشور نسبت به ایجاد پایگاه نظامی در شمال عراق تأثیرگذار دانست و با اشاره به اظهارات برخی نمایندگان پارلمان عراق مبنی بر اینکه موضع‌گیری رئیس‌جمهور ترکیه گواه بر نقشه جدید ترکیه برای استیلا بر برخی استان‌های عراقی است، گفت: «مقامات ترکیه با توجه به اهمیت راهبردی که کردستان عراق برایشان دارد، تلاش می‌کنند نفوذشان را در منطقه گسترش دهند، مسئله‌ای که محل مناقشه این دو کشور قرار گرفته است.»
دکتر احمدزاده توجه به نگرانی آنکارا نسبت به سیاست احتمالی «جو بایدن» در خصوص کردها و احتمال افزایش حمایت از آن‌ها را در بررسی اهداف راهبردی ترکیه برای خنثی‌سازی این نقش ضروری برشمرد و ادامه داد: «کارشناسان امور امنیتی عراقی هم در خصوص طرح‌های آمریکا در مثلث مرزی این کشور با سوریه و ترکیه هشدار داده بودند.» وی در عین حال ادامه داد: «مقامات ترکیه عموماً فزون‌طلبی و لشکرکشی و حملات هوایی به خاک عراق را با جلوگیری از نفوذ گروه‌های کرد و در رأس آن پ.ک.ک توجیه می‌کنند اما در ورای این مسئله، مباحث اقتصادی و نظامی را هم باید در نظر گرفت. این اقدام واکنش دولت عراق را به همراه داشته و در مقاطعی شاهد تیرگی روابط دو کشور هم بوده‌ایم.» این استاد دانشگاه با اشاره به واکنش دیرهنگام مقامات عراق نسبت به تصمیم ایجاد پایگاه و حملات هوایی ترکیه در شمال کشورشان و همچنین حضور بدون هماهنگی وزیر دفاع ترکیه در داخل حوزۀ سرزمینی عراق، گفت: «ترک‌ها از چالش‌های عدیدۀ اقتصادی در داخل عراق و مشکلات متعدد میان دولت اقلیم کردستان و دولت مرکزی به نفع خود استفاده کرده و به دنبال افزایش حضور و نفوذ خود در کردستان عراق هستند. مسئله‌ای که می‌تواند برای دولت مرکزی و امنیت ملی عراق هم خطرآفرین باشد.»
دکتر احمدزاده به کشته شدن تعدادی از سربازان ترک در شمال عراق اشاره کرد و دربارۀ چشم‌انداز تحولات پیش رو در این منطقه اظهار داشت: «تداوم حضور نظامی ترکیه در این منطقه بستگی به آینده سیاسی عراق و تدابیر آن برای ایجاد حاکمیت یکپارچه و کاستن از اختلافات داخلی دارد. این اقلیم کردستان است که این اجازه را، به خاطر اختلافات دیرینه با دولت مرکزی، به دولت‌های خارجی، نه تنها به ترکیه بلکه در مقاطعی حتی به رژیم صهیونیستی هم داده که در شمال عراق نفوذ اطلاعاتی و امنیتی خود را داشته باشند و این مسئله می‌تواند برای کل منطقه هم خطرآفرین باشد و باعث نزاع و منازعه منطقه‌ای شود.» وی با تأکید بر ضرورت حل و فصل اختلافات میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی بر سر تقسیم قدرت و منابع، اضافه کرد: «اگر تنش‌ها در داخل عراق کاهش یابد و دولت مقتدر و مرکزی بتواند بر اوضاع مسلط شود و تمام مراکز نظامی و اقتصادی تحت کنترل دولت مرکزی درآید، دولت ترکیه و سایر دولت‌های فرا منطقه‌ای امکان نفوذ در این کشور را نخواهند داشت.»
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه ترکیه با استفاده از این اختلافات در جهت پیشبرد اهداف منطقه‌ای خود استفاده می‌کند، گفت: «ترکیه تلاش دارد ضمن برقراری روابط نزدیک با کردهای عراق به سرکوب کردهای مخالف خود و در رأس آن پ.ک.ک. بپردازد.» دکتر احمدزاده با اشاره به برخی تحلیل‌ها مبنی بر تلاش ترکیه برای حضور نظامی دائم در شمال عراق و ایجاد سوریه دوم؛ در این منطقه، تأکید کرد: «گرچه عنوان می‌شود که ترکیه با هدف ایجاد نوار مرزی امن درصدد تکرار سناریو سوریه در شمال عراق است و وجود عناصر پ.ک.ک را بهانه قرار داده اما عراق قابلیت و استعداد تبدیل‌شدن به سوریه را ندارد. بعد از فروپاشی داعش و گروه‌های تکفیری در داخل عراق، شاهد توانمندی دولت مرکزی هستیم که توانسته امنیت را در اقصی نقاط عراق تأمین کند. در واقع از تنش‌ها و هرج و مرج‌هایی که پیش از این انتظار می‌رفت به جدایی‌طلبی در عراق بینجامد، کاسته شده است.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا با تأکید بر اینکه بحث اختلافات با اقلیم کردستان ریشه تاریخی دارد و دولت مرکزی باید آن را طی مذاکرات داخلی با رهبران این اقلیم حل و فصل کند، گفت: «با کاهش تنش و گفت‌وگوها و مذاکرات سیاسی، امکان دخالت ترکیه در داخل عراق به شدت کاهش خواهد یافت.» وی به مواضع انتقادی نسبت به این اقدام ترکیه اشاره کرد و ادامه داد: «دولت‌های منطقه نسبت به لشکرکشی و دخالت‌های ترکیه در داخل عراق بی‌تفاوت نیستند. آن‌ها خواهان امنیت و استقلال و عراق مستقل و متعهد در منطقه هستند. در واقع هر نوع دخالت بیشتر و فزون‌طلبی ترکیه ممکن است واکنش‌های جدی از سوی همسایگان عراق به دنبال داشته باشد که می‌تواند برای ترکیه هم در آینده خوشایند نباشد.»
دکتر احمدزاده ضمن تشریح اهداف راهبردی ترکیه از تلاش برای حضور در شمال عراق و امکان تأثیر بر فضای سیاسی و نتایج انتخابات پیش رو در عراق، اظهار داشت: «ترکیه این توانمندی و استعداد را ندارد که مستقیماً در آرای مردم عراق تأثیرگذار باشد و برای آیندۀ سیاسی آن تصمیم بگیرد. دولت جدید عراق به دنبال خروج از بحران‌های داخلی و رسیدن به اقتدار و حاکمیت مستقل در منطقه است و حتی برای کشورهای دیگر نقش میانجی‌گری را هم بازی می‌کند. به نظر می‌رسد تلاش ترکیه برای ایجاد این نفوذ، در راستای مقابله با گروه‌های جدایی‌طلب کُرد در داخل خود است و قطعاً اگر بخواهد در آیندۀ سیاسی عراق نقش‌آفرینی کند، ملت عراق این اجازه را به دولت ترکیه نخواهند داد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :