سیاست ترکیه و اروپا در قبال پناه‌جویان افغان و پیامدهای آن
سیاست ترکیه و اروپا در قبال پناه‌جویان افغان و پیامدهای آن
«رسول علی پور»، کارشناس مسائل ترکیه با بیان اینکه خیل عظیم ورود پناه‌جویان از کشورهایی مانند سوریه، افغانستان و پاکستان به ترکیه، افزایش نارضایتی شهروندان و بحران‌های اجتماعی در ترکیه را در پی داشته است، خاطرنشان کرد: «در پی مشکلات اقتصادی ترکیه، پناه‌جویان در این کشور با فقر، بی‌خانمانی و شرایط نابسامان دست و پنجه نرم می‌کنند و در شرایطی که بر اساس آمار اعلام شده از سوی آنکارا، حدود ۴ میلیون پناهنده در ترکیه حضور دارند، افکار عمومی این کشور، نگران احتمال گسیل موج دیگری از پناهندگان افغان به کشورشان هستند.»
وی افزود: «برآورده نشدن انتظارات ترکیه از سوی اروپا، در خصوص همکاری این اتحادیه با ترکیه در مقابله با بحران پناه‌جویان، بحران‌های ناشی از حضور پناه‌جویان سوری در ترکیه را دو چندان کرده است.» این تحلیلگر مسائل ترکیه به مذاکرات اتحادیه اروپا و ترکیه از سال ۲۰۱۵ و امضای توافقنامه‌ای در رابطه با مدیریت وضعیت پناه‌جویان اشاره کرد و گفت: «بر اساس این توافقنامه که در سال ۲۰۱۶ به امضای طرفین رسید، ترکیه پذیرفت مهاجران غیرقانونی که از طریق این کشور به اتحادیه اروپا می‌روند، به این کشور مسترد شوند؛ در مقابل، اروپا نیز پذیرفت مذاکرات بر سر الحاق ترکیه به این اتحادیه را از سر بگیرد.» علیپور توضیح داد: «طبق این توافق، هر مهاجری که از طریق دریای اژه به اروپا می‌رفت باید به ترکیه بازگردانده می‌شد و در ازای هر مهاجری که از اروپا به ترکیه مسترد می‌گشت، یک پناه‌جوی سوری را از کمپ‌های ترکیه به اتحادیه اروپا منتقل می‌کردند؛ اما شمار این افراد در نهایت ۷۲ هزار نفر تعیین شده بود که در مقابلِ پناه‌جویان میلیونی حاضر در ترکیه رقم بسیار اندکی بود.»
ترکیه بازندۀ توافق با اروپا بر سر پناه‌جویان
این کارشناس مسائل ترکیه ضمن تشریح دیگر بندهای این توافق ادامه داد: «بر اساس این توافق مقرر شد علاوه بر ۳ میلیارد کمک مالی که اروپا قبلاً به ترکیه وعده داده بود؛ ۳ میلیارد کمک دیگر هم اضافه شود، اما گذر زمان مشخص کرد برنده این توافق اتحادیه اروپا و بازندۀ آن ترکیه بوده است، چرا که طبق این توافق میلیون‌ها پناهنده در خاک ترکیه ماندگار شدند و کمک‌های مالی اتحادیه اروپا؛ طبق اعلام مقامات ترکیه رقم‌های بسیار اندکی، در مقابل بار مالی عظیم پناهندگان بر دوش اقتصاد ترکیه بود.» وی با اشاره به اظهارات رئیس‌جمهور ترکیه مبنی بر اینکه پناه‌جویان سوری که بالای ۴ میلیون نفر هستند، برای اقتصاد ترکیه بار مالی بیش از ۳۰ میلیارد دلاری داشته‌اند، گفت: «یکی از اهداف ترکیه در ابتدای بحران سوریه از پذیرش پناهندگان و تشویق برای حضور آن‌ها، این بود که در ادامه با همکاری آمریکا و ناتو بتواند این پناه‌جویان را در خاک سوریه اسکان دهد و مدیریت و کنترل مناطق نزدیک به خود را برعهده بگیرد؛ اما این خطای محاسباتی آنکارا بود و گریبان ترکیه را گرفت. این بار ترکیه با در نظرگرفتن این تجربه تلخ، در خصوص پناه‌جویان افغان بسیار محتاطانه عمل و سعی می‌کند فریب طرح‌ها و وعده‌های رهبران اروپایی را نخورد.»
علیپور به مخالفت افکارعمومی و احزاب منتقد ترکیه نسبت به سیاست‌های آنکارا در قبال پناه‌جویان اشاره کرد و ادامه داد: «اردوغان نیز در هفته‌های گذشته مکرر تأکید کرده ترکیه از عهدۀ مهاجران بیشتر بر نمی‌آید؛ اما در سمت مقابل هم اظهارات رهبران اتحادیه اروپا حاکی از این است که این اتحادیه به هیچ وجه حاضر به پذیرش پناه‌جویان افغانی نیست و در صورت آغاز گسیل موج پناه‌جویان به سمت این اتحادیه، آن‌ها با درهای بسته مواجه خواهند شد.»
ترکیه تجربۀ تلخ توافق با اروپا بر سر پناه‌جویان را تکرار نمی‌کند
وی با اشاره به اظهارات رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا که گفته بود این اتحادیه مسئولیتی در قبال پذیرش پناه‌جویان افغان ندارد، افزود: «آن‌ها به دنبال استقرار این پناه‌جویان در کشورهای همسایه افغانستان و به ویژه ترکیه بوده‌اند و در این ارتباط به دنبال امضای توافقنامه مشابه توافقنامه ۲۰۱۶ با آنکارا هستند؛ اما بعید به نظر می‌رسد که ترکیه با تجربۀ تلخ گذشتۀ خود به راحتی زیر بار توافق مشابهی برود. به علاوه در صورتی که اتحادیه اروپا به مسئولیت انسانی خود در قبال پناه‌جویان افغان عمل نکند و در رایزنی با کشورهای همسایۀ افغانستان، جدیت خود را در همکاری و تأمین نیازهای این کشورها برای پذیرایی از پناه‌جویان افغان به اثبات نرساند، به زودی شاهد انتقال و هجمۀ سنگین و تلاش این پناه‌جویان برای استقرار در کشورهای اروپایی خواهند بود.» در ادامه؛ این تحلیلگر مسائل ترکیه به بیان انتقادات شدید دولت ترکیه و همچنین احزاب مخالف آن از برخی اظهارات مقامات اروپایی در خصوص استقرار پناه‌جویان در خاک ترکیه در ازای دریافت کمک‌های مالی از سوی اتحادیه پرداخت و گفت: «وزیر خارجه ترکیه تأکید کرده که اتحادیه اروپا نباید فرض کند می‌تواند با ارائۀ حمایت مالی به ترکیه مسئلۀ پناه‌جویان را دور بزند؛ بنابراین چنانچه گسیل پناه‌جویان افغان به سمت ترکیه و سپس اتحادیه اروپا رخ دهد، این موضوع می‌تواند به محل مناقشۀ جدی میان این دو طرف تبدیل شود.»
علیپور اضافه کرد: «با در نظر داشتن انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در سال ۲۰۲۳ در ترکیه و اقتصاد نامناسب آن و بحران پناه‌جویان در این کشور، این بحران تازه نیز سبب ساز بحران جدید در این کشور شده و نارضایتی‌های عمومی را به همراه داشته است. با این شرایط قطعاً بحث سیاست‌ها در خصوص پناه‌جویان، به یکی از مسائل مهم در این انتخابات تبدیل خواهد شد.» وی در رابطه با امکان بهره‌گیری ترکیه از این پناه‌جویان برای چانه‌زنی در مقابل اروپا نیز گفت: «ترکیه تا پیش از این تلاش می‌کرد از پناه‌جویان به عنوان برگ برنده در مقابل اروپا استفاده کند؛ اما اکنون با توجه به بحران و مشکلات عدیدۀ اقتصاد داخلی خود و تجربه‌ای که پیش از این داشته است و با توجه به تبعات پاندمی کرونا و کاهش ارزش لیر، نمی‌تواند سیل پناه‌جوی جدید افغان را صرفاً برای این کارکرد بپذیرد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :