تشدید تحرکات عربستان برای پایان یافتن جنگ یمن

روز ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ پادشاه عربستان سعودی در جریان سخنرانی مجازی مجمع عمومی سازمان ملل متحد با بیان اینکه سیاست خارجی عربستان سعودی مبتنی بر حمایت از گفت‌و‌گو برای دست‌یابی به صلح است و صلح، گزینۀ راهبردی منطقۀ غرب آسیا است، گفت: «ابتکار صلحی که عربستان در یمن ارائه کرده است، پایان درگیری را تضمین می‌کند.»

«محمد بن‌سلمان»، ولیعهد سعودی نیز این اظهارات را در دیدار با «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی آمریکا که در جریان یک تور منطقه‌ای ابتدا به ریاض سفر کرده تکرار کرد و خواستار تشدید تلاش‌های دیپلماتیک برای حل بحران یمن شد. «واس»، خبرگزاری رسمی عربستان سعودی نیز بعد از این دیدار به نقل از ولیعهد این کشور گزارش داد که ریاض آمادۀ پذیرفتن شرایط آتش‌بس تحت نظارت سازمان ملل متحد است. به نظر می‌رسد که سفر یک مقام ارشد دولت آمریکا در یک‌سالگیِ روی کار آمدن دولت جو بایدن، نقطۀ عطفی در جریان سفرهای متقابل سعودی - آمریکایی به شمار می‌رود؛ این سفر هم در ارتباط با موضوع فشارها بر عربستان برای پایان دادن به جنگ یمن، رفتن به سمت آتش‌بس و باز کردن باب مذاکرات سیاسی است و هم نوعی پیام نسبتاً ضعیف به عربستان و سایر بازیگرانی است که معتقدند تعهد واشنگتن به متحدان عرب خود در خلیج‌فارس در فرایند شکننده قرار گرفته است.

به موازات این تحرکات سیاسی، تحرکات نظامی - میدانی در یمن نیز از هفتۀ گذشته (هفتۀ اول مهر ۱۴۰۰) با پیشروی انصارالله به سمت مأرب و آزادسازی استان البیضا وارد فاز تعیین‌کننده‌ای شده است. این تحول، نقش مهمی در بر هم خوردن موازنۀ سیاسی و نظامی در یمن به خصوص برای ائتلاف سعودی به شمار می‌رود. از همین زاویه است که تحرکات سعودی برای بازیابی قوای نیروهای متحد در حال پررنگ شدن است. به نظر می‌رسد که سفر سالیوان نیز در همین راستا به شمار می‌رود تا عربستان زمینه را برای کنار گذاشتن تدریجی منصور هادی از قدرت فراهم کند. این مسئله از چهار جنبه حائز اهمیت است.

جنبۀ نخست، متحد کردن صفوف داخلی و دمیدن روح تازه با سپردن امور به معین عبدالملک نخست‌وزیر کنونی است.

جنبۀ دوم، تشکیل یک دولت فراگیر از نیروهای مختلف همچون نیروهای طارق صالح، حزب موتمر، حزب الاصلاح و قبایل است.

جنبۀ سوم، از رهگذر دولت فراگیر، پایان دادن به اختلافات با شورای انتقالی جنوب و به نوعی خلع سلاح کردن آن‌ها است و جنبۀ چهارم هم فراهم کردن مذاکرات سیاسی است.

اگرچه تلاش‌های عربستان برای شکل‌دهی به این فرآیند در حال تشدید است، اما پیچیدگی‌ها و دشواری‌های آن باعث خواهد شد تا در عمل تحقق این معادله با دشواری مواجه باشد. در این چارچوب آنچه انصارالله یمن بر آن تأکید کرده و می‌بایست مدنظر قرار دهد، تأکید بر سه اصل مهم برای تحقق عینی آتش‌بس است.

نخست، بازگشایی فرودگاه صنعا، دوم، اجازۀ عبور به تانکرهای نفت در بندر حدیده و سوم هم پایبندی ائتلاف به آتش‌بس در چارچوب راستی آزمایی. این روند می‌تواند به شروع مذاکرات گروه‌های یمنی و تقویت آن منجر شود.

از همین زاویه هم‌زمانیِ طرح آتش‌بس و پایان دادن به جنگ یمن در شرایطی که شاهد پیشروی‌های انصارالله هستیم، در ارتباط با سیاست قبلی ائتلاف یعنی متوقف کردن پیشروی انصارالله با طرح توخالی آتش‌بس و فراهم کردن زمینه برای بازیابی قوای از دست رفته است؛ بنابراین انصارالله می‌بایست هرگونه توقف پیشروی را منوط به آتش‌بس واقعی و قابل راستی آزمایی و شکل‌گیری سریع مذاکرات سیاسی و ورود طرف‌های یمنی به فرآیند گفت‌وگو کند و معادلات میدانی و سیاسی را در یک توازن راهبردی قرار دهد.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»