چشم‌انداز قیمت نفت
به دنبال فراگیر شدن ویروس کرونا در جهان، افتِ محسوسی در تقاضایِ واقعی نفت ایجاد شده که در نتیجه آن، بهایِ طلای سیاه را از ابتدایِ سال جاری میلادی (سال ۲۰۲۰) حدود ۷۰ درصد کاهش داده است. وضعیت بازار بین‌المللی نفت ذیل بازار انرژی طی چند سال گذشته متأثر از برخی مؤلفه‌های تغییر ساختاری بوده است. این تغییرِ ساختاری در بازار بین‌المللی نفت منجر به آن شده که تا مقدارِ زیادی وضعیت امنیتِ انرژی به ضرر کشورهای عرضه‌کننده و سود کشورهایِ مصرف‌کننده تغییر کند. بخش عمده این مؤلفه‌های ساختاری در قسمتِ کاهش تقاضایِ انرژی‌های فسیلی متعارف بود. در قسمتِ عرضه هم بحثِ عرضه نفت نامتعارف یا همان شیل مطرح بود که افزایش زیادی پیدا کرده بود.
این موارد منجر به عدم تعادل و عدم تراز در وضعیت بازار نفت و باعث شد که روند کاهش قیمت نفت را شاهد باشیم؛ یعنی در وضعیتی قرار گرفتیم که از یک سو رشد تقاضای جهانی در برخی کشورها کمتر و حتی معکوس شد و از سوی دیگر عرضه منابع نامتعارف نفتی در آمریکا منجر به ایجاد عرضه مازاد بر تقاضا شد؛ لذا به طور خلاصه به دلیلِ تنوع و افزایشِ عرضه، ما شاهد کاهشِ قیمت نفت بودیم؛ یعنی از سال ۲۰۱۶ ابتدا کشورهای اوپک و سپس به همراهِ روسیه گروه اوپک پلاس تلاش کردند که با کاهش عرضه‌شان، درآمد نفتی خود را بالا ببرند. بدین مفهوم که عرضه را کاهش دهند تا قیمت رشد کند و درآمدشان بالا رود.
بنابراین قبل از سال ۲۰۲۰ نیز روند عرضه و تقاضای نفت به‌گونه‌ای بود که کشورهایِ عضو اوپک پلاس در چند نوبت عرضه را کاهش دادند. لذا حتی اگر امروز بحران کرونا هم اتفاق نیفتاده بود وضعیت بازار به‌گونه‌ای بود که ما شاهد عرضه بیشتر در بازار نفت در سال ۲۰۲۰ می‌شدیم؛ یعنی قبل از شیوع کرونا پیش‌بینی شده بود که در سالِ ۲۰۲۰ تقاضای جهانی نفت یک میلیون بشکه در روز رشد داشته باشد، ولی تنها نفت شیل ۱ میلیون و ۳۷۰ هزار بشکه افزایش تولید داشته است. این موضوع سبب شد تا کشورهای اوپک پلاس که توافق‌شان در سالِ ۲۰۱۸ تا سوم مارس (۱۳ اسفند ۱۳۹۸) ادامه داشت از سوی عربستان سعودی این پیشنهاد را مطرح کنند که تولیدشان را از اوایل ماه مارس یک و نیم میلیون بشکه دیگر کاهش دهند.
قرار بود از این میزان یک میلیون از سمتِ اوپک و ۵۰۰ هزار از سمت روسیه باشد؛ اما این کشورها خودشان این موضوع را نپذیرفتند و روس‌ها اعلام کردند که نمی‌خواهند روند سه سال گذشته را ادامه دهند. از نظر مسکو آن‌ها باید برایِ افزایش قیمت نفت سهم بازارشان را کاهش می‌دادند و اما در مقابل، کشوری مانند آمریکا بود که از این وضعیت، یعنی افزایش قیمت سود می‌برد. درنتیجه در اجلاس ماه مارس سال ۲۰۲۰ عربستان و روسیه به توافق نرسیدند و به سمت نبرد افزایش عرضه گام برداشتند. ریاض امید داشت که با افزایش عرضه قیمت نفت کاهش پیدا کند و روسیه متضرر شود. به‌زعمِ مقامات سعودی، اقتصاد آن‌ها به دلیل ذخیره ارزی قوی‌تر است و در این بین روسیه ضرر خواهد کرد و مجبور می‌شود که با عربستان توافق کرده و توافقِ اوپک پلاس را ادامه دهد.
در این شرایط در اوج بحران یعنی بین ماه‌های مارس و آوریل (اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹) عربستان تولید خود را به دوازده و نیم میلیون بشکه در روز افزایش داد و در ادامه روسیه و حتی متحدان عربستان نیز تولید خود را افزایش دادند. به علاوه پیرو این دعوایِ نفتی، شاهد اثرگذاری کرونا بر تقاضای جهانی و کاهش تقاضا نیز بودیم.
به طور خلاصه مطالب را می‌توان در سه محور زیر جمع‌بندی کرد:
- حتی اگر بحران کرونا اتفاق نیفتاده بود روند مازاد عرضه در جهان در سال جاری (سال ۲۰۲۰) ادامه داشت و قیمت‌ها خیلی رشد نمی‌کرد.
- بحران کرونا روند تحولات ساختاری را که منجر به مازاد عرضه شده بود، تشدید کرد و قیمت‌ها را به زیر ۲۰ دلار کشاند.
- رقابت‌ها بین عربستان و روسیه به مقدار زیادی منجر به تشدید این روند در ماه‌های مارس تا آوریل شد.
در نهایت با توجه به توافقِ صورت گرفته برای کاهش عرضه نفت از سوی کشورهای اوپک پلاس و احتمالِ کاهش اثرگذاری بحران کرونا بر تقاضا، انتظار می‌رود که از ۲ تا ۳ ماه آینده قیمت نفت رشد پیدا کند.
البته توافق اوپک پلاس با دو عدم قطعیت روبرو است؛ نخست به اجرای این توافق مربوط می‌شود. باید توجه داشت که بر اساس این توافق کشورهایی مانند کانادا و آمریکا نیز مجموعاً باید چیزی حدود ۷/۳ میلیون بشکه از تولیدشان را کاهش دهند. البته مکانیسم این توافق خیلی مشخص نیست و بر روی کاغذ نیامده که هر کشور به چه میزان باید تولید و عرضه خود را کاهش دهد. همین مسئله باعث می‌شود که کشورهایی مانند آمریکا و کانادا که شرکت‌هایِ نفتی‌شان خصوصی است دچار چالش شوند. دومین عدم قطعیت هم این است که مشخص نیست اگر این میزان از کاهشِ عرضه اجرایی شود آیا برای افزایش قیمت کفایت می‌کند یا خیر.
با توجه به این دو عدم قطعیت این احتمال می‌رود که قیمت‌ها تا حدی رشد کند و در کانال ۳۰ تا ۴۰ دلار قرار گیرد. در این صورت بخش زیادی از دو نفت پرهزینه آمریکا و کانادا به صورت اجباری از بازار خارج خواهد شد.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح:
«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :