اهداف احیای روابط ترکیه با امارات

در پی دیدار اردوغان با ولیعهد امارات، سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری امارات در ترکیه وعده داده شد. این سرمایه‌گذاری در دوره‌ای که ترکیه به دلیل کاهش ۳۰ درصدی ارزش لیر ترک در ۲ ماه گذشته، با کمبود منابع مالی خارجی جدی مواجه است، مطرح شد. هدف امارات از سرمایه‌گذاری در ترکیه، بهره‌مند شدن از امکانات اقتصادی ارزان قیمت و آمادگی برای دورۀ پس از اردوغان است. شاید اردوغان می‌خواهد همانند قراردادهای سواپ که در گذشته با قطر و چین انجام داد، با امارات هم چنین قراردادی ببندد و در کوتاه مدت، راه‌حلی بیابد. بعضی از کشورها بدون توجه به دلایل تجاری معقول، صرفاً به خاطر واقعیت‌های ژئوپلیتیک از طریق قراردادهای سواپ، نقدینگی به اقتصاد ترکیه تزریق می‌کنند.

آخرین بار قطر در سال ۲۰۱۸ این کار را کرد و ارزش لیر ترک ۶ درصد افزایش یافت. شاید اگر قرارداد مشابه با امارات امضا شود، ارزش لیر ترک تا حدودی افزایش یابد، اما با توجه به سیاست‌هایی که اجرا می‌شود و خط مشی اردوغان، شاید هرگونه خوش‌بینی انتظار نابجایی است. در اصل اردوغان به پول نقد و ارزی که وارد بانک مرکزی می‌شود، نیاز دارد. هدف اصلی سفر ولیعهد امارات به ترکیه کمک به ارتقاء روابط بین دو کشور از طریق توسعه تجارت و همکاری‌های تجاری و تضمین سرمایه‌گذاری‌های پایدار است. هدف امارات ایجاد مشارکت در زمینۀ انرژی، بهداشت، کشاورزی، حمل و نقل، صنایع، زیرساخت، فاینانس، گردشگری، انرژی، آب و امنیت غذایی است.

امارات بزرگ‌ترین شریک تجاری منطقه‌ای ترکیه است. از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ صادرات امارات به ترکیه بیش از ۱۱۰ درصد و کل تجارت بین دو کشور نیز ۲۱ درصد افزایش یافت. سرمایه‌گذاری ترکیه در امارات نیز بر ساخت‌وساز، تولید قطعات خودرو و انرژی‌های تجدیدپذیر متمرکز شده است. اردوغان عادی‌سازی روابط با امارات را آغاز دوران جدیدی بین دو کشور می‌داند و با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری آیندۀ متفاوتی را بین دو کشور پیش‌بینی می‌کند. اکنون مهم‌ترین اولویت اردوغان حفظ حاکمیت خود در انتخابات ۲۰۲۳ است. برای این منظور باید به اقتصاد سر و سامان بخشد. ایدۀ فروش ارز از طریق بانک مرکزی برای پایین نگه داشتن نرخ ارز، با شکست رو به رو شده و اکنون اجازۀ داده‌اند لیر ترک به سقوط آزاد ادامه دهد و روش کسب ارز از طریق صادرات را امتحان می‌کنند. به منظور کنترل واکنش مردم و یا حداقل انتخاب کنندگان خودشان، یک عملیات روانی جدید آغاز کرده‌اند و آن را جنگ رهایی بخش اقتصادی می‌نامند.

آنکارا که تا یک دهه پیش در مورد به صفر رساندن مسائل با همسایگانش به خود می‌بالید، در سال ۲۰۱۳ در روابط خود با همۀ همسایگان دچار مشکل شد، اما این روزها به نظر می‌رسد ترکیه مایل به احیای روابط خود با دیگر کشورها است. دلایل تسریع در روند عادی‌سازی روابط با امارات می‌تواند تغییرات ژئوپلیتیک، تأثیر همکاری ترکیه و قطر در منطقه، شکست مشارکت امارات و عربستان، شکست حفتر و آتش‌بس مورد حمایت ترکیه در لیبی، دوری دولت آمریکا از امارات، کاهش تنش در غرب آسیا، افغانستان و قفقاز، تمایل امارات برای مشارکت در روند فعال‌سازی فرودگاه کابل و نتایج مهم ناشی از عادی‌سازی روابط بین ترکیه و امارات در مدیترانه خواهد بود. اردوغان تا چند ماه پیش امارات را مسئول همۀ حملات علیه ترکیه می‌دانست. هر دو طرف احساس متقابلی داشتند. ولیعهد امارات هم اردوغان را به همراه قطر از مهم‌ترین حامیان اخوان المسلمین محسوب می‌کرد. به اعتقاد اردوغان، بن زاید در سرنگونی «محمد مرسی»، رئیس‌جمهور سابق مصر در نتیجۀ کودتای نظامی ۲۰۱۲ دست داشت و در کودتای ۱۵ جولای ۲۰۱۶ ترکیه به گروه فتح‌الله گولن کمک مالی کرد.

در لیبی هم در برابر نیروهای دولتی لیبی که از سوی ترکیه حمایت می‌شوند، کشورهای روسیه، مصر و امارات قرار داشتند. دو کشور ترکیه و امارات در لیبی هم از طرف‌های متفاوت حمایت کردند. موضع‌گیری آشکار علیه ترکیه در سوریه، تلاش برای آشتی دادن مجدد بشار اسد با جهان عرب و آشتی دادن رژیم صهیونیستی با جهان عرب پس از انزوای چند ده ساله تل‌آویو، از جمله موضوعاتی هستند که دو کشور را در مقابل هم قرار داد. اگرچه امارات، اقدامات نظامی - تسلیحاتی خود در اکثر کشورها و در رأس آن یمن و لیبی را افزایش داد، اما تلاش برای ایجاد جنگ و یا درگیری و حمایت از آن‌ها هزینه سنگینی داشت و مداخلات نظامی عملاً نتیجه لازم را نداشت. ترکیه و امارات که یکدیگر را به رفتارهای خصمانه در عرصه بین‌المللی و منطقه متهم می‌کردند، به عادی‌سازی روابط فی ما بین سرعت بخشیدند. بسیاری از کشورها از جمله ترکیه، امارات، قطر، عربستان، رژیم صهیونیستی و مصر پس از به قدرت رسیدن بایدن ترجیح دادند تغییرات قابل توجهی در سیاست خارجی خود ایجاد کنند.

مهم‌ترین عامل قطع روابط بین ترکیه و امارات نیز برکناری «محمد مرسی»، رئیس‌جمهور منتخب مصر در نتیجۀ کودتای نظامی در ماه ژوئیه ۲۰۱۳ بود. به قدرت رسیدن مرسی، به عنوان یکی از اعضای اخوان المسلمین در مصر، جایی که بهار عرب به شدت در آن احساس شد؛ عربستان و امارات که نگران بودند خواسته‌های دموکراتیک به آن‌ها ضربه بزند را وادار به حمایت از کودتای عبدالفتاح سیسی در مصر کرد. اردوغان در آن دوران شدیدترین و بی‌وقفه‌ترین واکنش را به کودتای مصر نشان داد. انزوا در سیاست خارجی دلیل اصلی ترکیه برای عادی‌سازی روابط با امارات است. انزوای ترکیه در شرق مدیترانه در سایه تحولاتی نظیر نزدیک شدن نظامی امارات همراه با عربستان به یونان و تلاش‌های قبرس یونانی‌نشین همراه با رژیم صهیونیستی و مصر است.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»