چالش‌ها و چشم‌انداز به قدرت رسیدن ولیعهد عربستان
چالش‌ها و چشم‌انداز به قدرت رسیدن ولیعهد عربستان
«امین پرتو»، تحلیلگر مسائل عربستان ضمن اشاره به وزن و اهمیت سیاسی مخالفان داخلی بن سلمان در عربستان و توان تأثیرگذاری آن‌ها، اظهار داشت: «یکی از مهم‌ترین آن‌ها، کسانی هستند که از جانشینی او ضرر خواهند کرد؛ ازجمله نایف بن عبدالعزیز و دیگر فرزندان پادشاه که در سلسله مراتب جانشینی، امیدِ به قدرت رسیدن داشتند.»
وی دستۀ دیگر را هزاران شاهزاده خارج از سلسله مراتب جانشینی دانست که پیش از این از مواهب مادی، ثروت‌ها و رانت‌ها در اشکال مختلف بهره‌مند بوده و اکنون از این امتیازات محروم شده‌اند و افزود: «بن سلمان ادامۀ اقتصاد رانتی و بهره‌گیری یک طبقۀ بسیار کوچک از ثروت‌های میلیاردی را با توجه به چشم‌انداز اقتصادی و اوضاع تغییر اقلیم عربستان ممکن نمی‌دانست و از این رو امتیازات اقتصادی و رانت‌هایی را که به افراد سببی و نسبی می‌رسید، کاهش داد.» این کارشناس مسائل عربستان گفت: «سومین دستۀ مخالف بن سلمان، آن‌هایی هستند که به لحاظ ایدئولوژیک و مذهبی، به اسلام وهابی نزدیک‌تر بودند و نمایندۀ این گروه محسوب می‌شدند؛ چرا که در واقع تشکیل عربستان سعودی بر پایۀ توافق و اتحادی بود که میان آل سعود به عنوان نیروی سیاسی و نظامی و وهابیت به عنوان نیروی مذهبی و ایدئولوژیک شکل گرفت؛ اما وقتی بن سلمان بزرگ‌ترین جشنواره‌ها با رنگ و بوی غربی را در این کشور برگزار می‌کند، نظر وهابیون مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد.»
پرتو با بیان اینکه این سه دسته در کنار هم نیز نمی‌توانند برای پادشاهی و جانشینی محمد بن سلمان مشکلی ایجاد کنند، ادامه داد: «محمد بن سلمان به جای هویت وهابی و اسلامی، تلاش کرده هویت عربستانی و سعودی را برجسته کند. یکی از مسائلی هم که به تقویت ناسیونالیسم عربستانی کمک کرد، جنگی است که در یمن ایجاد کرده که در حال ورود به هفتمین سال آن هستیم.» وی اضافه کرد: «علاوه بر این در سال‌های گذشته ریشه‌های جهادی‌گری و وهابیت در جوانان عربستان بسیار قوی و پر طرفدار بود و حتی آن‌ها را به دیگر کشورها مانند افغانستان و چچن می‌فرستادند؛ اما اکنون شاهد تغییراتی در نسل جدید هستیم که با سهل‌گیری و لذت‌جویی، دربارۀ مسائل ایدئولوژیک تعصبی ندارند.»
وی مهم‌ترین چالش‌های بن سلمان در مسیر به قدرت رسیدن را خارج از خاندان آل سعود دانست و گفت: «به نظر می‌رسد در شرایط فعلی احتمال جانشینی «نایف بن عبدالعزیز»، به عنوان یکی از گزینه‌های جانشینی ملک سلمان، با توجه به تنگناهایی که او در آن قرار دارد، بسیار پایین باشد. عدم حمایت برخی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مانند آمریکا و انگلیس از محمد بن سلمان، یکی از امیدهایی بود که نایف پیش از این داشت، اما اکنون با گذشت حدود هفت سال از حضور او در ولیعهدی، این مسئله نیز کم‌رنگ شده است.» پرتو به انتقادات جدی بین‌المللی از محمد بن سلمان در قبال جنگ یمن و قتل جمال خاشقچی اشاره کرد و افزود: «مخالفان بن سلمان روی کار آمدن بایدن در آمریکا را به معنای فشار بیشتر بر محمد بن سلمان می‌دانستند و تصور می‌کردند انتخاب پادشاه در عربستان سعودی به سمت و سوی دیگری برود، اما تغییری صورت نپذیرفت، چرا که دولت بایدن در این عرصه فعالانه عمل نکرد و با اینکه به عربستان فشارهای سیاسی آورد، اما به معنای این نبود که بخواهد در مسئله جانشینی با دخالت از بیرون تغییری ایجاد کند.»
این پژوهشگر مسائل عربستان تصریح کرد: «اصلی‌ترین خطر در برابر پادشاهی محمد بن سلمان، مردم عربستان هستند؛ چرا که اکنون سبک زندگی و نگرش آن‌ها در حال تغییر است. اگر او نتواند شرایط داخلی را خوب مدیریت کند، با روند کنونی مردم خواستار مشارکت سیاسی خواهند شد و از مقطعی به بعد، آزادی‌های سیاسی و حقوق مدنی را بیشتر از آزادی‌های اجتماعی طلب خواهند کرد. ایجاد نهادهای سیاسی و حقوقی ذیل حقوق شهروندی و آزادی‌های سیاسی نیز از مطالبات مردم این کشور خواهد بود.» وی ادامه داد: «نظام جهانی نیز به دنبال عربستانی بی‌ثبات نیست، چرا که همۀ کشورها به دلیل شرایط این کشور، متفق‌اند که عربستان بی‌ثبات به نفع هیچ طرفی، حتی دشمنان و رقبای آن، نیست و این حجم عظیم از سلاح، ثروت و امکانات، می‌تواند منطقه و جهان را به آشوب و نابسامانی بکشاند.»
پرتو در خصوص رویکرد غالب سیاست خارجی محمد بن سلمان نیز تأکید کرد: «با روی کار آمدن محمد بن سلمان، شاهد تغییر عمده‌ای در سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی عربستان نخواهیم بود.» وی با اشاره به تداوم جنگ و تنش‌ها با یمن گفت: «تغییر ویژه‌ای را در روابط عربستان با کشورهای منطقه و البته روابط راهبردی سعودی با آمریکا، انگلیس و فرانسه شاهد نخواهیم بود. ضمن اینکه این کشور سعی می‌کند روابط خود را با روسیه و چین نیز تقویت کند.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :