اهمیت راهبردی همکاری و امنیت جمعی در خلیج فارس
اهمیت راهبردی همکاری و امنیت جمعی در خلیج فارس
«آرش صفار»، تحلیلگر مسائل غرب آسیا با اشاره به برگزاری رزمایش مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس تصریح کرد: «این رزمایش، سومین رزمایشی بود که بر اساس مصوبۀ نشست وزیران شورای همکاری انجام شد. اولین آن در سال ۲۰۱۶ و دومین رزمایش آن سال ۲۰۲۰ برگزار شد که قطر به واسطۀ اختلافاتش با کشورهای عضو این شورا در آن شرکت نداشت.» وی با بیان اینکه در رزمایش سوم، قطر حضور داشته است، افزود: «مسئولان امنیتی سعودی عنوان کرده‌اند که یکی بودنِ سرنوشت و امنیت کشورهای عضو شورا، پیام مهم برگزاری این رزمایش بوده است.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا به احتمال کاهش تعهدات امنیتی و نظامی ایالات متحده نسبت به خلیج‌فارس اشاره کرد و گفت: «کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس چنین پیش‌بینی‌هایی دارند و تلاش می‌کنند توانمندی‌ها و ظرفیت‌های نظامی و امنیتی خود را ارتقا دهند، همان‌طور که شاهد سیاست متنوع‌سازی تأمین‌کنندگان تسلیحات و تلاش برای بومی‌سازی صنایع تسلیحاتی در این کشورها هستیم.» صفار با تأکید بر اینکه به نظر نمی‌رسد این نوع رزمایش‌ها، تغییری در ساختار امنیتی خلیج فارس ایجاد کند، توضیح داد: «ایران ضمن تقویت و تنوع بخشی توانمندی‌های خود، توانمندی نظامی تک تک کشورهای عضو این شورا و همچنین توانمندی مجموع آن‌ها را ارزیابی کرده و آن را تهدیدی برای خود نمی‌داند.»
وی با بیان اینکه برگزاری این رزمایش نمی‌تواند منجر به تغییر در ساختار امنیتی منطقه شود، اضافه کرد: «آنچه باعث می‌شود برگزاری چنین رزمایش‌هایی، از امور روزمرۀ امنیتی - نظامی فراتر نرود و تغییری در معادلات ایجاد نکند، این است که برداشت مشترکی میان کشورهای عضو شورای همکاری از تهدید وجود ندارد. برخلاف دهۀ ۸۰ میلادی که به واسطۀ حس تهدید مشترک نسبت به ایران و عراق، شورای همکاری تشکیل شد، امروز تفاوت برداشت این کشورها نسبت به مقولۀ تهدید، مناسبات آن‌ها را تبدیل به همکاری معمول و روزمره کرده است.» این تحلیلگر مسائل غرب آسیا به تشریح مهم‌ترین اختلافات میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس پرداخت و گفت: «کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با برگزاری رزمایش جمعی تلاش داشتند پیامی مبنی بر اقتدار جمعی منتشر کرده باشند.»
وی با اشاره به تأکیدات ایران بر ضرورت شکل‌گیری راهبردی مبتنی بر همکاری جمعی و منطقه‌ای برای ایجاد امنیت در خلیج فارس و اهمیت جلوگیری از مداخلات خارجی در این منطقه، اظهار داشت: «ایران همواره تأکید کرده که کشورهای فرامنطقه‌ای باید از خلیج فارس خارج شوند و امنیت آن به شکل جمعی و توسط کشورهای منطقه‌ای تأمین شود.» صفار به تلاش رژیم صهیونیستی برای حضور و ایفای نقش در خلیج فارس و پیامدهای عادی‌سازی روابط این رژیم با برخی کشورهای عربی حاشیۀ خلیج فارس و تمایل بعضی از آن‌ها، خصوصاً امارات، به توسعۀ روابط نظامی خود با رژیم صهیونیستی اشاره کرد و ادامه داد: «به نظر نمی‌رسد این رژیم در شرایط فعلی، با توجه به توانمندی‌های ایران و دست بالای آن در منطقۀ خلیج فارس و دریای عربی و همچنین آسیب‌پذیری‌های رژیم صهیونیستی، امکان ایفای نقش مؤثر امنیتی و نظامی داشته باشد.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا، طرح‌ها و ایده‌هایی را که ایران در سال‌های مختلف برای شکل‌دهی به نوعی از همکاری جمعی در خلیج فارس با حضور و مشارکت کشورهای منطقه ارائه کرده است، مورد توجه قرار داد و اضافه کرد: «اقدامات ایران برای ایجاد ساختار امنیت جمعی، بلند مدت است و نیاز به دورۀ طولانی تنش‌زدایی دارد؛ باید طرفین تلاش کنند با اعتمادسازی، سوء برداشت‌هایی را که میانشان شکل گرفته است، تغییر دهند، مانع از تأثیر اختلافات در سطوح امنیتی شوند و آن‌ها را در سطح سیاسی حل و فصل کنند.» صفار با تأکید بر اهمیت و ضرورت همکاری‌های راهبردی کشورهای منطقه برای ایجاد امنیت در آن گفت: «فرایند طولانی‌مدت تنش‌زدایی و اعتمادسازی در نهایت باید نهادینه شود تا از این طریق کانال‌های دائمی گفت‌وگو ایجاد شود، هماهنگی‌ها افزایش یابد و مانع ایجاد سوء برداشت‌ها شود. چنین فرایندی باید مبتنی بر ابتکارات منطقه‌ای و الگوهای بومی باشد؛ هرچند می‌توان به نحوی از تجربیات مناطق دیگر نیز استفاده کرد تا منجر به شکست نشود، چرا که این شکست، تلاش‌های بعدی را دشوارتر می‌کند.»
وی تلاش مشترک میان تصمیم‌گیرندگان و نخبگان تمام کشورهای حاشیۀ خلیج فارس برای طرح ایده‌هایی در جهت اتخاذ ترتیبات امنیتی مشترک میان کشورهای این منطقه را ضروری دانست و ادامه داد: «در ماه‌های اخیر شاهد تلاش‌های متنوعی از سوی کشورهای منطقه برای حل و فصل، کاهش و مدیریت اختلافات بوده‌ایم؛ این تلاش‌ها را می‌توان نشانه‌ای از درک آن‌ها از محدودیت‌ها و فهم ضرورت‌های گذار از تنش‌های جدی سال‌های گذشته ارزیابی کرد که در صورت موفقیت می‌تواند شروعی برای گذار به شرایطی نوین در خلیج فارس باشد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :